Bumerang - Yazarkafe
Bumerang - Yazarkafe
Bumerang - Yazarkafe

2 Nisan 2021 Cuma

Ehram..


 

Erzurum ve Bayburt, Türk kültürü açısından önemli dokuma merkezlerindendir. İhram, ehram, Arapça bir isim olup haram, mahrem gibi kelimelerden türemiştir. Üzeri örten, mahremlik anlamına gelmektedir. Ana maddesi saf yün olan ehram; ince eğrilmiş koyunyününden yapılmış düz yüzeyli bir dokumadır. Dokumanın iki kanadının birleştirilmesinden ehram oluşur. Bir kanadın eni yaklaşık 90cm. boyu 2.50/2.70 cm. civarındadır. Genellikle koyunyünlerinin doğal rengidir, siyah, kahverengi ve tonları ile beyaz. Erzurum gibi uzun ve çok soğuk geçen kış aylarında soğuktan korunmak için yünden dokunan bu ehramları giymişlerdir. Kültür ve coğrafya ilişkisine güzel bir örnektir bu dokumalar, hayvancılıkla uğraşan ve kış aylarını çok sert yaşayan bir bölgede olmaları böyle dokumalara yöneltmiştir.

Aba, Erzurum’da giysi anlamında kullanılır, abacı da terzi anlamına gelir.

Ehram eskiden Erzurum’da ‘culfa’ (Osmanlıca sözlüklerde, cülah, çulha sözcükleri çul dokuyun, fakirlerin giydiği kaba kumaşı dokuyan anlamındadır. Erzurum yerlileri ‘çulha’sözcüğünü ‘culfa’ ya dönüştürmüşler, culfa,el tezgahında bez dokuyan  kimse) denilen dokuyucular tarafından dokunurdu.60-70 yıl öncesine kadar ehramcılık Erzurum’da özel bir zanaat dalı idi. Bükülmüş ipten dokunmaktadır, ipin ince ve kalın oluşuna bağlı olarak oran değişebilmektedir zamanlarda mahalle aralarında, kapı önlerinde elinde ip büken kadınlara çokça rastlanırmış. Ehram ve ipinin tartılmasında eskiden ‘tuht’diye söylenen ağırlık ölçüsü kullanılmaktaydı. Tuht 3-4 yumurta ağırlığındaki tartı birimidir.6-7 tuhttan bir ehram yapılabilirdi bu da tahmini 1000 gr gelirdi. Dokunmuş bir ehram 5m.uzunluğunda,90-100cm enindedir. Ehram ölçülürken ‘halebi’ diye bir ölçü kullanılmaktaydı.1 halebi 75cm.ye eşitti.

Koyunyünü tokaç yardımıyla yıkanır, tam kurutulmadan yün çubuğu yardımıyla çırpılır, yün tarağı ile taranırdı. Yörede ‘çiriş’ adı verilen bitki kurutulup, kireç taşı ile karıştırılarak bir tür bulamaç elde edilir. Yün iplikler bu bulamaca batırılarak sağlamlaştırılmış olur ve kopmalar önlenir.

Ehramda renk çok önemlidir. Açık renk genç kızların, mor, gri orta yaştaki kadınların, mor-siyah yaşlı kadınların tercih ettiği renklerdi. Koyunun üzerindeki doğal renklerin yanı sıra köylerde ehram iplikleri ceviz kabuğu, soğan kabuğu gibi doğal boyalarla da boyanırdı.

Dokumaya başlarken ‘haşiye’ denilen kenar bölüm dokunur, bu bölüm pamuk ipliğinden olur. Ortalama olarak bir ehram 2-3 günde dokunurken iyi bir dokuyucu bir günde de dokuyabilirdi. Dokuma yapılırken müşterinin isteğine göre seçtiği nakışlarda dokunurdu.

Ehram baştan aşağı örtülürdü, alttaki giysinin üstüne bele gelen yere bir bel bağı bağlanır ehramda buna sıkıştırılırdı.

Son yıllarda ehram dokumacılığını yok olmaya yüz tutmuş halinden kurtarmak için girişimler olmuştur. En önemlilerinden biri de Prof. Hüsamettin Koçan başkanlığında Baksı Kültür Sanat Vakfı’nca yürütülen projelerdir. Yine Erzurum Kız Meslek Lisesi öğrencileri günümüz modasına uygun tasarımlarla ehrama başka bir işlevsellik kazandırırlar. 

Arzu Öztürk

İngilizce/Yunanca Rehber

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Urfa Hakkında Kısa Bilgiler 3

  Harran Ulu Camii 8.yy. da son Emevi Halifesi 2.Mervan yaptırır, adı ‘Cami el Firdevs’(Cennet Camii)olarak geçer kaynaklarda. Doğu cephes...