Baytatil Neyi Hedefliyor?

BTS Baytatil Seyahat Acentesi olarak Ankara’da kurulmuş bir şirketiz. Kurucularının turizm profesyonelleri olmasından dolayı yaptığımız gözlemler sonucunda Ankaralı seyyahlara uygun fiyatlarla hizmet üretme noktasında önemli bir boşluğu dolduracağımızı düşünerek şirketleşme kararı aldık. Alt yapı çalışmalarımızı tamamladıktan sonra Ankaralı gezginlerin profillerine uygun hizmetler içeren ürünlerimizi hazırlayarak hizmete başlamış bulunuyoruz.  Tüketicilerimizin hizmetine sunduğunuz seyahat ürünlerindeki en önemli özelliklerin başında gerek yurt içi kültür turları olsun; gerekse de yurt dışı turları olsun Ankara çıkışlı olmasına özen gösterdik. Zira Ankaralı gezginlerin en önemli tercihlerinin başında paket turlarda olmak üzere tek fiyat ödeyerek mümkün mertebe tüm hizmetleri tek fiyatla satın alma isteği ve alışkanlığı var. Bunun yanında toplumun tüm katmanlarını ayrı ayrı hedefleyerek paket turlar oluşturduk. Meslek gruplarına özel tematik turları da ürünlerimize dahil ettik. Uygun fiyatlı otellerin pazarlanmasında online ve dinamik bir site oluşturarak hem tüketicilere hem de alt acentelere hizmet vermeye başladık. Yaz aylarını hedefleyen yurt içi kültür turlarında özellikle Karadeniz turumuzu; yurt dışı turlarında ise Balkanlar turumuzu örnek olarak gösterebilirim. Bunların yanında günübirlik kültür turları; hatta uzak doğudaki uygun fiyatlı balayı paketlerimiz de türlü ihtiyaca karşılık verme adına oluşturuldu. Turlarımız oluştururken hizmetleri çeşitli tedarikçilerden uygun fiyatlara hatta en ucuz fiyatlara satın almayı; buna bağlı olarak tüketicilerimize de en uygun en ucuz fiyatlarla ve mütevazı kar marjları ile çalışmayı uygun bulduk. Ankara'nın kalbi sayılabilecek Kızılay semtinde Atatürk Bulvarı üzerinde çok fonksiyonel bir satış ve operasyon ofisimiz, yetkin ve profesyonel çalışma arkadaşlarımızla ve uzun vadeli şirket gelişim ve büyüme hedeflerimizle kalıcı bir seyahat acentesi; hatta BTS firmasıyla yurt dışında incoming hizmetlerini de en kısa zamanda faaliyete sokarak ülkemizin turizm gelirlerine katkıda bulunacağımız düşünüyoruz. Dünyanın dört bir yanındaki yer hizmetleri sağlayıcılarıyla uluslararası fuarlarda oluşan ve giderek partnerlik düzeyine dönüşen ilişkilerimiz sonucunda çok kısa sürelerde operatif hizmetler, transferler, turlar, konaklamalar hatta organizasyonlar yapmaya yetkinleştiğimizi de bildirebiliriz. Yurt içi ve yurt dışı kültür turlarında en kısa sürede tüm ülkemizde faaliyet gösteren seyahat acentelerimize toptancı olarak hizmetler sunmaya da başladık. Yine tüm seyahat trendlerini yakından takip ederek ülkemizdeki ilginç ve çekici festival turlarına da katılım sağlıyor hatta öncülük ettiğimiz de söyleyebiliriz. Sonuç olarak Baytatil seyahat acentesi olarak sağlıklı bir büyüme süreci sonunda tur operatörlüğü yapan; acenteler düzeyinde B2B paneller vererek acentelere de hizmet üretebilen altyapıya sahip; memnun müşteri odaklı ve uzun vadeli bir şirket olma adına yola çıktık. Herkese hayırlı olsun…

Deli Bal veya Anabasis

Karadeniz bölgesi eşsiz doğal yapısı gereği binlerce bitkiye ev sahipliği yapmaktadır. Binlerce bitkinin de çiçeği dolaysıyla Bal çeşitliliği bakımından ülkemizin en zengin bölgesi olarak kayıtlara geçmiştir. Bal çeşitlerinin başlıca çeşitlerini Karakovan balı, Kestane balı, Akasya balı, yayla balı (Adaçayı çiçeği balı), Anzer balı (Ballıköy balı), Kekik balı, Ihlamur balı ve Ormangülü (Komar- Delibal) balı olarak sayabiliriz. Yüksek besin değeri ve bağışıklık sistemini güçlendirici özelliğinden dolayı tüm dünyada gerçek balın çok değerli bir besin olarak kabul edildiğini biliyoruz. Bu bal çeşitleri içerisinde en ilginç olan iki tanesi Anzer balı ile Deli baldır. Şöyle ki; Anzer balı dünya çapında bir bal çeşidi olup emsali yoktur. Sadece Ballıköy-Anzer’de yetişen 80-90 endemik çiçek türünden üretilmektedir. Rize-İkizdere de sadece 3000 üretici bu değerli balı sadece 200 kovanda yetiştirmektedir. Bu sebeple de parasal değerinin de olağan tüketicilere aşırı yüksek kaldığını belirtmek isterim.( 2017 kg fiyatı 900 TL olarak belirlendi)

Diğer ilginç bal çeşidini de Ormangülü veya Komar veya Deli bal olarak adlandırılan bal çeşididir. Burada milattan önce 4. Yüzyılda geçen bir seyahatnameden yani Ksenofon’un “Anabasis” adlı eserinden söz etmek gerekiyor. Pers savaşından mağlup olarak dönen 10.000 paralı askerin başlarında herhangi bir gerçek komutan veya rehber bulunmadan ülkemiz coğrafyasını baştanbaşa yürüyerek geçmelerini anlatan ve sayısız ayrıntı ve bilgi de içeren bu şaheserde ordunun başına seyahatin başında tarih yazıcılığı yapmak isteyen Ksenofon geçer. Denize bağlantı ancak Kolhislerin ülkesinde kurulur. Kolhisler ise  “bizim “  Lazlarımızın ataları olarak kabul edilirler.  Sinop’a kadar tüm Karadeniz bölgesi antik bir kaynakta günlük tadında yazılmıştır. Eserde geçen önemli bir ayrıntı ise Komar çiçeği balı veya Delibal ile ilgili olan kısımdır. Şöyle ki; askerlerin bir bal çeşidini ( deli bal) yedikten sonra ishal, kusma, bilinç kaybı ve bayılma gibi semptomları tarihte böylece ilk defa kayda geçmiş olur. Deli bal çok az miktarlarda tüketilmesi gereken bir bal çeşididir. Fazlaca tüketildiğinde günler süren bilinç kaybına ve zehirlenmelere yol açmaktadır.

Deli balın en fazla şifa ettiği konuların başında;  mide- bağırsak rahatsızlıkları, yüksek tansiyon ve şeker hastalığı gelmektedir. Şifa niyetine günde en fazla 1 çay kaşığı olarak tüketilmelidir.

Baytatil

Seyahat Yazıları/Amasra-Paflagonya

Paflagonya’nın Bahtsız Prensesi veya Amasra’nın adı…

Başlığı okuduğumuzda yabancı bir yerden bahsediliyor hissine kapılsak da; aslında bu bölgenin antik çağlarda Bartın çayı (Partenos) çevresindeki batı Karadeniz’in o dönemdeki ismi olduğunu ve çokça da ziyaret edildiğini söylemek isterim.  Amasyalı ünlü coğrafyacı Strabon’a göre bu bölge batıda Partenos (Bartın çayı); doğuda da Halys ( Kızılırmak) ile sınırlı idi. Bugünkü anlamda Kastamonu, Sinop, Bartın, Çankırı, Karabük, Zonguldak, Bolu ve Samsun’un bir bölümü “Paflagonya” addediliyordu.

Liman kentlerinin büyük ölçüde; bugünkü Aydın ili Didim ilçesine bağlı Balat köyünde bulunan Antik Miletos şehrinin kolonisi olarak kurulduklarını biliyoruz. Miletosluların sadece Karadeniz kıyısında değil; tüm Akdeniz’de hatta güney Fransa’da bile koloni şehirleri kurduklarını antik kaynaklardan biliyoruz.  Bu yazımızda Paflagonya kentlerinden bugünkü Amasra’nın çok ilginç hikâyesini anlatmak istiyoruz.

MÖ 6 yy de Pers hâkimiyetine geçen ve o dönemdeki adı Sesamoss olan Amasra; MÖ 4 yy da Makedonya hâkimiyetine girer. Büyük Iskender; İssos zaferinde yenilgiye uğrattığı 3.Darious’un yeğeni olan Amastris’i dia doklarından ( Büyük İskender’in en önemli 12 generaline verilen isimdir) olan Krateros ile evlendirir. Ancak İskender’in ölümü ile Krateros Phila ile evlenir ve eşi Amastris’i Herakleia Pontus      ( Karadeniz Ereğli’sinin dönem adı) Tiranı Diyonisos ile evlendirir. Bu evlilikten 2 erkek 1 kız çocukları olur.

Amastris eşi olan tiranın ölümü ile kraliçe unvanını alır ve Suriye Kralı Antigones’in hâkimiyetini tanıdığını ilan eder. MÖ 302 yılında 2.kez Büyük İskender’in generallerinden olan ünlü Lysimachos ile evlenir ve Alexander isimli bir oğulları olur.

Lysimachos MÖ 301 yılında Ptolemaos ile yaptığı İpsos savaşı sonrası Ptolemaos ‘un kızı Arsinoe ile evlenmek için Amastrisi terk eder.

Kraliçe Amastris bölgedeki 4 şehri (Sesamos -Amasra, Kytaros-Cide, Kromna-Kurucaşile ve Tios-Hisarönü) içeren bir birlik kurar.

MÖ 300 yılında Birliğin merkezi konumundaki Sesamos’a kraliçenin adını taşıyan Amastris (Amasra) adı verilir.

Kraliçe Amastris üzerinde adı olan paralar bastırır. Kraliçenin gücünden rahatsız olan oğulları annelerini boğdururlar.

Ancak Amastris’in öcünü eski kocası olan Lysimachos alır, iki prensi öldürtür ve Paflagonyadaki Amastris birliğini ülkesine katar.

Amasranın isim annesi olan bahtsız Amastris; aslında Büyük İskender döneminde yaygın olarak uygulanan medeniyetler arasındaki anlaşmazlıkları veya savaşları sonlandıran evlilik kurumunun kurbanı olmuştur. İlkinde Makedonyalılar ile Persleri kaynaştırma amaçlı evlendirilen Amastris; Eşinin gönülsüz olup Büyük İskender’in ölümü ile eşi tarafından başka bir politik yaranma çabası olarak Pontus Heraklia tiranı ile evlendirilir. Onun ölümü sonrası ise; tek gönül evliliğini Lysimachos ile yapsa da onun da savaşta yenildiği Ptolemaos’un kızı ile evlenmesi ile yine yalnız kalır. Oğulları tarafından öldürülür ve kente adı yadigâr kalır. Amasra…

Baytatil

KARSMANİA*

Kars bu yılın en çok ilgi çeken destinasyonu oldu. Normalde ilgisi oldukça düşmüş bulunan Doğu Ekspresi gerçekten altın günlerini yaşıyor. Kentli insanlarımız Ankara’dan her gün saat 18.00 de hareket ederek; Kırıkkale-Sivas-Erzincan-Erzurum ve Kars güzergahını ancak 24 saatte tamamlayan bu nostaljik yolculuğa aşırı ilgi gösteriyor. Bu ilgiden önce sadece 1 yataklı ve sadece 1 kuşetli vagonla seyahat eden Doğu Ekspresi grup taleplerine yetişemez hale getirmiş durumda. Sırada yetkililere göre 11.000 yolcu varmış. Şu an kapasitesinin çok üstünde seyahat ediyor; yani 5 yataklı ve 2 kuşetli vagonla. Trenin normal koşullardaki yük kapasitesi 380 ton iken artık ek seferlerden dolayı daha büyük bir lokomotifin eklenmesiyle yük 720 tona çıkmış bulunuyor.

Tren yolculuğu özellikle genç insanları çeker hale gelmiş; onlar da Kars Kültür gezisi tutkunu durumdalar. Yataklı vagonlarının camlarını rengarenk ışıklarla süsleyenlerden, kuşetli vagonlardaki iskambil oyunlarına, yemekli vagonlarda karnını 24 saat doyuranlarla bir çok “ritüel” oluşmuş durumda. Genç insanlarımızın Türkiye’nin doğusuna yaptıkları bu seyahatin bugüne değin oluşmuş yerleşik yargıları değiştireceğine inanıyorum. 

Yolculuk sonunda Kars tren garına gelen konuklar ya münferiden taksilerle ya da seyahat acenteleri eliyle rezervasyonları yapılmış bulunan otellerine doğru yol alıyorlar. Kars’taki etkinlikler ise; mutlaka Ani Harabelerinin ziyaret edilmesi, Çıldır Gölüne giderek donmuş göl üzerinde atlı kızak turlarına katılma, buzun kırılan yerlerinde “sarı balık” denilen; ve bildiğimiz Sazanlardan lezzeti itibariyle ayrılan balıkların heyecanlı yakalanma anının izlenmesi ve nihayet lezzetli sarı sazan balığın tadılması olarak sıralanabilir.

Ayrıca Sarıkamış gezisi ve Doğubayazıt İshakpaşa sarayının gezilmesi de kimi acentelerce veya münferiden yapılmakta. Kars merkezindeki 40 yıllık Rus hâkimiyeti sırasında inşa edilen Baltık mimarisindeki kesme taş yapıların gezilmesi ise Kars’ın Milli mücadele sonunda Türkiye’ye iade tarihi olan Brest-Litovsk antlaşmasının üzerinden 101 yıl geçmiş olmasına rağmen halen canlılığını ve ihtişamını korumuş durumda. Eski Valilik Binası, Defterdarlık Binası, tarihi okullar, Eski Opera Binası, demir Köprü ve pek çok başka bina yöredeki volkanik bazalt taşının büyük bir özenle kesilmesi ve üstün bir taş işçiliğiyle sizleri beklemekte.

Kısa bir süre önce açılan bir müze ise Kars gezilerine ayrı bir hava kazandırmış. Türkiye’de 46 tabya ile en fazla tabya bulunduran Kars şehrinin merkezinde bulunan “Kanlı Tabya” muazzam bir müze haline getirilmiş. Bir Rus baskınında şehit olan 200 askerimizin anıları ( ve çarıkları) çok canlı olarak ve teknolojik gerekler kullanılarak gösterilmektedir. Mutlaka ziyaret etmenizi öneriyorum.

 Tabii Osmanlı –Rus harbinden sonra bölgeye gelen Malakanların hikâyeleri, 93 harbinin, Sarıkamış Felaketinin ve Kafkas cephesinin hikâyeleri ile gezi daha da farklı anlamlar kazanıyor.

Kayakçıların da ilgisini çekecek olan Sarıkamış kayak bölgesini de ziyaret ediyor Kars yolcuları… Dileyenler telesiyejle zirveye çıkıyor, dileyenler kızakla eğleniyor, dileyenler de kar topu oynuyor…

Kars ili tarihinde hiç bu kadar Kültür Turistiyle karşılaşmamış. Doğal olarak hizmet verecek işletme sayısının azlığından dolayı bir yoğunluk yaşanmıyor değil. Yöresel ürünleri ve mutfağıyla da çok iddialı bulunan Kars şehri özellikle Kars Kazı, Piti Yemeği, elevik Çorbası ve Ketesiyle herkese ve her damak tadına hitap etmesini biliyor. Türkiye’nin her yerinde nam salmış Kaşar, Gravyer ve Çeçil peynirleri de ziyaretçi akımından nasibini almış durumda; birçok esnaf mal yetiştirmekte zorluk çekiyor.

Karsmania; Kars çılgınlığı olarak adlandırılabilir.

Baytatil

Safranbolu

İlk olarak Türk kültüründe şehir isimlerinin ilke olarak Türkçeleştirilmediği; ancak ayrılıkçılık tehlikesi gözlemlendiğinde yerel isimlerin Türkçeleştirildiği söylenebilir. Yerel isimler; Türkçe'mizin fonetiğine uydurulmak suretiyle bugünümüze kadar gelmiştir. Safranbolu adının ilk görüş Helen geleneğindeki “polis” , kent sözcüğünün “bolu” olarak değiştirilmesi sonucu oluştuğu görüşüdür.

Ancak Safran sözcüğü gerçek manasında kullanılmış; kentin adı “Safranşehri” olmuştur. Bir diğer görüşe göre kentin adı “Zafiranborglu” iken Safranbolu olmuştur.”Borglu” eki kale manasını taşımakta olup yine “Safrankalesi” manasında;  “borglu” ifadesi de “bolu” olarak değişmiştir.

Her iki görüşün ortak yönü safran tarımının çok önemli yere sahip olması gerçeğidir. Türkiyenin sadece bu yöresinde yetişmekte olan safran bitkisi (Crocs savitus) soğangillerdendir.

Ekim ayında çiçek açan safranın çiçeği mor renkli olup; içindeki turuncu renkli tepecikler toplanır. Bu işlem tek tek elle yapıldığı için çok zahmetlidir, bu yüzden tarih boyunca hep altından daha pahalı olmuştur.

Elle toplanan toz elekler üzerine yayılıp kömür ateşinde kurutulur.

10 gram safran için 1430 tepecik gerekir. Baharat olarak kullanıldığında içine katıldığı yiyeceklere sarı renk verir. (Ekmek, pilav, balık) Safran halen Safranbolu'da tüketilen meşhur bir Osmanlı tatlısı olan Zerde’de kullanılır.Yine eczacılıkta iştah açıcı ve sinir sistemi uyarıcısı olarak kullanılmaktadır. Yaygın kullanımı boyama işlemi için olup; kendi ağırlığının 100.000 (yüzbin) katı suyu kendi rengine boyar.( Budist rahip giysileri bu yolla renklendirilimiştir)

Karabük Demir Çelik fabrikasının 1937’de açılması ile birlikte köylülerin tercihlerini devlet kapısı yönünde kullanmaları sonucu safran tarımı bitme noktasına gelmiştir. Merkeze 28 km uzaklıktaki Davutoba köyünde sembolik safran tarımı yapılmaktadır.

Her yıl Eylül ayında “Altın Safran Belgesel Film Festivali” düzenlenmektedir.

Kızılırmak (Halys) ile (Philios) Bartın çayı arasındaki bölgenin adı Paflagonya olarak bilinir ve ilk tarihi yerleşimler M.Ö. 3000 lere kadar gider. Bölgeye tarih boyunca Gaslar, Hellenler, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular, Çobanoğlu Beyliği ve son olarak Osmanlılar hakim olmuşturlar. Türklerin bölgeye girişi 1196 da 2.Kılıçarslanın oğlu Mesut Şah zamanında olmuştur. Osmanlılar Yıldırım Beyazıt zamanında 1392 yılında hakim olmuşlardır.

Safranbolu’nun Osmanlı idaresinde yetiştirdiği 3 önemli şahsiyet onu devlet nezdinde de itibarlı kılmıştır. Bunlardan ilki  Cinci Hoca veya Karabaşzade Hüseyin Efendi 17.yüz yılda yaşamış Osmanlı sarayının ünlü üfürükçüsüdür. Akli dengesi bozuk olan Osmanlı padişahı I. İbrahim‘i tedavi etmesiyle ün kazanmıştır.

Karabaşzade Hüseyin Efendi Safranbolu‘da doğdu. Cinlerle iletişim kurduğu gerekçesiyle ünü her yere yayıldı. 1642 yılında Kösem Sultan tarafından, Padişah I. İbrahim‘i tedavi etmesi için saraya davet edildi. Tedavisinin başarılı olması üzerine sadece büyük bir şöhret ve servet sahibi olmakla kalmadı, sarayda devlet işlerinde söz sahibi de oldu. Kendisine Sultan İbrahim tarafından Galata Kaymakamlığı verildi. 1645‘de memleketi olan Safranbolu’da halen otel olarak kullanılmakta olan, mimarlığını büyük ihtimalle Koca Mimar Kasım Ağa‘nın yaptığı Cinci Han’ı yaptırdı.

İkincisi sadrazam İzzet Mehmet Paşa (d.1743, Safranbolu – ö.18 Eylül 1812 Manisa) III. Selim saltanatında 19 Ekim 1794 – 30 Ağustos 1798 tarihleri arasında üç yıl on ay on iki gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

Üçüncüsü ise Kaptanıderya Salih Paşadır.

Yine Osmanlı devletinin en ünlü sadrazamlarından Köprülü Memed Paşa ‘nın memuriyeti esnansında Safranbolu’ya sürgün edildiği rivayet edilir. Hatta kendi adını taşıyan camii, sadrazamlığa terfi edildiği haberini aldığında vaktini geçirdiği dergahın yerine yaptırdığı ileri sürülür.

İpek ticareti güzergahında bulunan Safranbolu ticarette önemli bir rol üstlenir. El sanatları arasında bakırcılık, yemenicilik, el dokuma kumaşçılık, nalbantlık, saraçlık, semercilik ve ahşap işçiliğini sayabiliriz.

Safranbolu Osmanlı-sivil mimarisinin tüm kentsel dokuda korunmuş olması dolaysıyla 1976 da Kentsel Sit alanı (1200 tarihi ev var), 1994 de Unesco İnsanlığın ortak Mirası Listesine dâhil edilerek uluslararası olarak korunma altına alınmıştır.

Safranbolu evleri, taş temel üzerine kerpiç dolgulu ahşap yapılardır. Bölgenin kuzey Anadolu fay hattı üzerinde bulunması dolaysıyla ahşap yapıların güvenirliğinin tercih edildiği, 1950 lerdeki (beton ağırlıklı )kentleşmeye meyil etmeyen kentin ormancılık ve kerestecilik faaliyetleri de göz önüne alınarak ahşap yapı alışkanlığının Osmanlı evresi öncesinde de var olduğunu söyleyebiliriz.

Nitekim 3 odalı pontik yunan evleri de ahşaptandı ve bu geleneğin Türkler öncesinde de var olduğunun göstergesiydi.

Evlerin özelliklerini şöyle sıralayabiliriz,

Kapı tokmakları ilginç olup, her kapıda 2 tokmak ve bir kilit bulunurdu. Kilidi ev sahibi, büyük tokmakları erkek misafirler, ince tokmağı kadın misafirler kullanırdı. Kapılar 2 kanatlı olup her kanatta birer halka asılıydı, halkalardan birine ip bağlanırdı. Bu ip gevşek bağlanırsa “..yakınlardayım birazdan evde olurum..” mesajı; sıkı bağlıysa “.. bugün uzaklardayım geç geleceğim..” mesaj verilirdi. Evlerin giriş kısımları taştan olup mahremiyet gereği penceresiz yapılırdı. Üst katları ahşap olan evlerin birer iç avlusu olurdu. Buraya hayat veya taşlık denirdi.( Yerler taş ise) Giriş katlar ambar, ahır, samanlık , odunluk ( kışlık odunlar yaz boyu güneşte kurutulurdu) olarak kullanılırdı. Bahçe yüksek duvarlarla çevrili olup bahçede asmalar, mevye-sebze yetiştirilirdi. Ahşap yapıların yangın riskine önlem olarak bahçelerde küçük bir havuz bulunması adettendi. Yangın anında su tedarikini sağlayan bu havuzlar meyve soğutmak ve bahçeye serinlik vermek için de kullanılmıştır.

Evler konumlandırılırken “göz hakkı-komşu hakkı” gözetilmiştir. Hiçbiri diğerinin güneş almasını engellemezdi.

İslam örfü gereği haremlik selamlık uygulaması evin bahçe katında sokağa çıkmayacak olan komşu kadınların birbirlerine ziyaretlerini sağlayan haremlik kapılarının varlığını zorunlu kılardı.

Orta kat kışlık olarak adlandırılırdı. Ortadaki oda sofa olarak adlandırılır ve kattaki tüm odalar buraya açılırdı. Burada mutfak, kiler ve yatak odaları mevcuttu. Bu odalardın hepsinde bir aileye gerekli yapılar mevcuttu. Örneğin dolap, yüklük, banyo vs gibi. Tavanlar yüksek olup tavan süslemeleri ahşap işçiliğinin güzel örneklerini sunar. Pencerelerde “muşabak” adı verilen kafesler mevcut olup yine islam yaşam tarzının mimari bir gereğidir. Yine haremlikle selamlık arasında küçük kubbeli ve dönen dolaplar mevcuttur. Bunları servis dolabı olarak da  adlandırabiliriz. Safranbolu yılın tüm dönemlerinde günübirlik olarak ziyarete dilebilecek harika bir destinasyondur. Hem kültüre hem damak tadına hem de görselliği ile büyülü bir kent.

Baytatil

Balkan İncelemeleri 1.Bölüm

 Tİ-TO Tİ-TO  (“SEN ONU YAP, SEN ŞUNU YAP”)

Dağılan Yugoslavya Federal Halk Cumhuriyeti’ni oluşturan ülkelerin; ülkemizde cazip bir turistik destinasyon olmasından sonra Balkanlar bölgesine epey tur yapma fırsatı buldum. Doğal olarak mevcut ekonomik, sosyal ve etnik problemleri gözlemlerken “oralı” insanlarla konuşma; tanışma fırsatı da buldum. Abartısız olarak tüm Balkan ülkelerinde ve her toplumun kesiminden insanda nostaljik bir tavrın veya geçmişe özlem dolu söylemlerin tanığı oldum. 1990’ lardaki korkunç iç savaşların acımasızlığı karşısında eski dönemleri yaşayanların dağılma öncesinde tüm bölge halklarının kardeşçe ve barış içinde bir arada yaşadıklarını onlarca kez işittim. Taraflı tarafsız herkes bölgenin tüm Güney Slavlarını birada tutan harcın çok karizmatik lider Jozip Bros Tito olduğunu söylediler.

                Jozip Bros 7 Mayıs 1892 yılında Zagreb’e 63 km uzaklıktaki Kumlovec’te doğar. Baba Hırvat; Anne Sloven’dir.  Ailenin 15 çocuğunun 7 .cisidir.  Yoksul ailenin çocuğu olan Jozip Bros Avusturya, Almanya, Çekya ve İtalya’da metal işçiliği yaptı. Sosyalist fikirlerle çalıştığı işletme sendikalarında tanıştı. Hırvatistan Sosyal Demokrat partisine üye olarak aktif siyasete atılsa da; Avusturya-Macaristan veliahtı Franz Ferdinand’ın Bosnalı Sırp Gavrilo Princip tarafından öldürülmesi üzerine Sırbistan’a savaş ilanı ile Jozip Bros ülkesinin askeri olarak (Hırvatistan) Sırbistan’a gönderilecek; ancak savaş karşıtı olmasından ötürü ilk cezaevi deneyimini tadacaktır. (Petrovaradin/Novi Sad) Cezaevinden sonra tekrar askere alına Jozip Bros Moldova cephesinde yaralanarak Ruslara esir düşecektir. Ağır yaralı Jozip Bros 13 ay hastanede geçirdikten sonra Çar yanlısı askerlerin elinden kurtularak; ideolojik olarak yakınlık duyduğu Bolşeviklere katılacaktır. Rus iç savaşında Bolşevikler tarafında 3 yıl savaşır. 

                1920 de yurduna döner ve Yugoslavya Komünist partisinin kurucuları arasında yer alır; 8 yıllık siyasi mücadele sonunda 6 yıl hapiste kalır ve 1934’te serbest kalır. Bu yıllar içinde Türkiye dâhil pek çok ülkeyi ziyaret eder. Hemen hepsi farklı kimlikler ve farklı işlerle ilgili olup; komünist ideolojisi uğrunadır. Bu zaman zarfında ayrıca İspanya İç Savaşına katılım gösteren Enternasyonal Tugaylarının İspanya’ya geçişini organize eder. (Bu özelliği aşağıda değineceğimiz Partizan yapılanmasında kendisine büyük avantaj sağlayacaktır.) Tabii artık tüm dünyayı tehdit eden Faşist Almanya tehdidi ülkesini de tehdit etmektedir.

Mücadelesi sadece Nazilerle olmayıp onların işbirlikçileri konumundaki ve Hırvatistan’da kurulan ve Nazilerle işbirliği yapan Ustaşa Hareketi (Ante Pavelic),  Sırbistan monarşisinin destekçisi ırkçı Çetnik hareketi (Draza Mihajlovic) ve Benito Musollini’nin liderliğini ettiği İtalyan “Kara Gömlekliler” dir. Bunlar Jozip Bros’un hayali olan bağımsız birleşik bir Yugoslavyanın en büyük düşmanı konumundadır. Savaş sonrası eşitlik sözü verdiği çok uluslu Balkan halklarını bir arada tutmak tüm bu unsurlarla mücadeleyi ve savaşı gerektirir. Tüm dünyada büyük saygı ve destek görecek; uğruna şarkılar, marşlar ve hikâyeler anlatılan “Partizan” gerilla hareketini kuran Jozip Bros tüm ayrılıkçı ve milliyetçi söylemleri reddederek efsanevi Neretva Direnişi ile Nazi ilerleyişini 1943 yılında püskürttükten sonra tüm Yugoslav halklarının tartışmasız doğal lideri olmuştur. 

Yugoslav halklarının Jozip Broz’a güvenmelerinin başkaca sebepleri de olmuştur. Nitekim Alman ilerleyişine karşı koyamayan Yugoslavya kralı (2.Petar) kaçarak soluğu İngiltere’de almıştır. Slovenya’nın büyük bölümü Almanya’ya bağlanmıştır; İtalya Arnavutluk ve Dalmaçya’yı işgal etmiş ve Kosova’yı da almıştır, Voyvodina’yı Macarlar işgal etmiştir (Macarlar da Nazilerle işbirliği yapmıştır), Sırbistan ve Makedonya bölgeleri de Bulgarlara bırakılmıştır. Tüm bu parçalanmayı gören halkların Bosna Hersek’i mücadelesinin merkezi yapan Jozip Bros’a inançları özellikle Nazi ilerleyişinin durdurulması ile doruğa ulaşmıştır. Jozip Bros hem düşmanlarıyla mücadele ederken bir taraftan da insanları Partizan tarafına çekme adına gerektiğinde aşiret liderleriyle bile yüz yüze görüşmeler yaparak onları bağımsızlık uğruna savaşmaya ikna ediyordu.(Kosova/Brka Blerim)

 1942’de Yugoslavya Antifaşist Ulusal Konseyini toplayan Jozip Bros tüm halklara eşitlik temelinde özgür ve bağımsız bir birleşik devletin temeli atılmış oldu. 29 Kasım 1943’te Yugoslavya Sosyalist federal devletinin kuran Josibp Bros 1945 yılında savaşın galibi olarak Belgrad’a girer. Partizan hareketi tüm dünyada büyük saygı ve takdir kazanır. (Patizan hareketinin temel nüvesini çok ilginç olarak İspanya iç savaşına katılan 1300 dolayında çok deneyimli Komünist güney Slav gerillanın oluşturduğunu da eklemek isterim.)

6 federatif ve 2 özerk ülkeden oluşan Yugoslavya (Güneyslav Birliği) sosyalist dünyanın yıldızı durumuna yükselir. Ülkede 4 resmi dil ve 2 farklı alfabe kullanılmış, 3 ayrı din ve 20’ye yakın farklı etnik kökenden insan yaşamıştır. Örgütçü kişiliği ve herkese görev vermesinden dolayı Ti-To (sen onu yap, sen şunu yap tekerlemesinden esinlenerek) Tito lakabını alır.     

                Karizmatik lider Jozip Bros Tito bağımsızlık ilkesine o kadar bağıldır ki Komünist dünyanın lider konumundaki Sovyetler birliğinden bile talimat almayı reddederek sosyalist tarihte farklı bir sosyalizm anlayışı getirmiştir. Özellikle “milli” sosyalizm adı verilecek olan ve ekonomik işletmelerde özyönetim olarak tanımlanan, yurttaşlarına seyahat, sanat ve kültürel faaliyet serbestisi tanıyan sistemi Sovyetlerden büyük tepki çekecek ve Yugoslavya Kominternden “değişimci ve batı işbirlikçisi olması suçlamalarıyla” çıkarılacaktır. Tito tüm dünyayı hayrete düşürecek ve Stalin yönetimine karşı gelecektir. Ülkesinin kalkınması ülküsünden yola çıkarak tüm dünya ile ilişkiler kuracaktır. Hatta ne Doğu blokuna ne de Kapitalist blokuna dâhil olmayan ve hemen hepsi eski sömürge ülke durumunda olan 3. Dünya ülkelerine önderlik ederek; Dünya Bağlantısızlar hareketini oluşturacaktır. Yugoslavya, Cezayir, Mısır, Hindistan, Küba, Endonezya vs gibi yüzden fazla ülkeyi biraya getiren Tito tarihte ilk kez sömürgeci olmayan “beyaz adam” olarak 3. Dünya ülkelerine el uzatan adam olarak tarihe geçmiştir.

Ülkesini dışa bağımlılıktan kurtararak kendi milli sanayisini oluşturan Yugoslavya kendi silahlarını, uçaklarını, gemilerini, arabalarını, makinalarını, tekstil ve tarım işletmelerini tüm dünyaya pazarlayacaktır. Etnik köken, dinsel farklılıklar gibi sorun teşkil edecek hususların da anayasal olarak çözüme ulaştırılmasından sonra refahın da paylaşılmasıyla halkta müthiş bir memnuniyet oluştu. Farklılıklar refahın artmasıyla görülmez olmuş; birlik ve kardeşlik duyguları tüm etnik kökenlerde hissedilmiştir. 1974’te ömür boyu Başkanlığa seçilen Tito 4 Mayıs 1980 de yaşamını yitirmiştir.

                Soğuk savaş döneminde propaganda aracı olarak kullanılan medyada  (Ana akım- mainstream) Tito’nun kimi özellikleri özellikle çarpıtılarak aktarılmıştır. Bunlardan en fazla öne çıkan kendisinin zalim bir diktatör olduğudur          (şüphesiz kim Abd-Kapitalizm karşıtıysa diktatördü) bunun yanında lüks tüketim araçlarına çok düşkün olduğu propagandası, kadınlara düşkün olduğu propagandası, viskiye düşkünlüğü propagandası vb dir. İç savaşlar sonrası kan gölüne dönen bölge ve işlenen savaş suçları düşünüldüğünde halkları aşırı milliyetçilikten uzak tutarak neleri başardığını daha iyi anlıyoruz.

Etnik ve dini aşırılıklara hiç yaşam alanı tanımadan tüm Yugoslavya haklarını barış ve huzur içinde tutmayı beceren bu büyük devlet adamının bağımsızlık mücadelesi veren Anadolu halkına da büyük saygısı vardı. Bunu 12 Mart 1978 deki Yugoslavya’nın kuruluş Yıldönümündeki tarihi konuşmasında şöyle ifade eder:

Ülkemiz kristal bir küredir. Ben Josip Broz Tito, bu küreyi ellerimle tutarak değil alttan nefesimle üfleyerek havada tutuyorum. Umarım benim nefesim tükendiğinde birisi bu görevi devralır. Yoksa kristal küre yere düşer ve tuz buz olur... İşte o zaman dünyanın kaderinin korunması başka bağımsız ülkelere kalır. Nasır, (Mısırın ilerici Başbakanı ) benim dostumdur ancak ondan önce dünyanın geleceğinin korunması Anadolu’ya düşer. Anadolu’da Kemalistler tarafından kurulan devletin temeli bağımsızlıktır. Bu yüzden Anadolu, dünyanın kaderini kurtarma görevini omuzlarına alır.”

Baytatil

İstanbul’da bir Yürüyüş Rotası

İstanbul turlarımızın en çok ilgi çeken noktalarından biri de Taksim-Karaköy yürüyüşleridir. Osmanlı döneminde kurulan bir su deposu ve suyun taksim edilmesinden dolayı “Taksim” olarak anılan semt; siyasi olayların öbeğindeki meydandan dolayı daha da ünlü hale gelmiştir. Meydanda bulunan Atatürk anıtının mimarı İtalyan Canonica; ayrıca Ankara Etnoğrafya müzesi önündeki atlı Atatürk heykelini, Sıhhiyedeki Mareşal Atatürk heykelini ve İzmir’deki Atatürk heykelinin de heykeltıraşlığını yapmıştır.

Gruplarımız ile meydanı gezdikten sonra genellikle ünlü İstiklal caddesine çıkarız. Bu caddede günlük 400 bin ile 2 milyon yayanın yürüdüğü; 1,5 km uzunluğunda çok önemli bir caddedir. Bu cadde ve semtin gelişimi Bizans sonrası döneme tarihlenir. Nüfusun çoğunluğu halen Sur içinde yaşadığı dönemde buraya karşı yaka anlamına gelen “Pera” adı verilir ve çoğunluğu gayrimüslim ticaret erbabı olmak üzere İtalya başta olmak üzere tüm Avrupa’dan tüccar kısmının yerleştiği bir semt halini alır. Muntazam ve modern çok katlı yapıların, hanların, eğlence mekânı ile lokantaların açılmasıyla “büyük cadde” bugünkü ışıltılı günlerine göz kırpmaktadır. Sarayın caddeye ilk yerleşimi ise bu caddeye açılan Mevlevihane ile 15.yyın sonlarına denk gelir. Derken elçiliklerin açılması, bankaların açılması,  okulların açılması, ibadethanelerin açılması ile cadde büyük bir sosyal çekim merkezi halini alır. Tiyatroların, kabarelerin açılması yine cemiyet hayatının orta yerine oturmasında etkili olur. Caddenin lüks yapılarla donatılması ise Tanzimat dönemine denk gelir ve birbirinden güzel Barok-Art Noveau yapılarla donanır ki Avrupa’da olduğumuz hissi oluşur. Tünelin inşası ve tramvay hattının oluşması; Osmanlının tüm etnik mozaiğinin ve Avrupai yaşam tarzını özleyenleri de çekerek müthiş bir görsellik ve yaşam tarzı yansıtır. Konuklarımız ile bu çok kozmopolit caddeyi geçtikten sonra tünelin dibinden eskiden “yüksek kaldırım” diye bilinen; (şiirlere konu olmuş) yokuşu aşağıya doğru inerek Galata kulesine ulaşırız. Yoldaki gitarcılara bakarken müzik enstrümanlarının merkezi olduğunu anlamış oluruz. İstanbul’un simgelerinden olan ve 6.yy da fener olarak inşa edilen yapının asansörle çıktığımızı seyir terasından unutulmaz bir Haliç ve boğaz manzarasının tanığı oluruz. Yürüyüşümüzü sürdürerek Galata köprüsüne gider ve oltalarıyla balık tutan insanları gözlemlemeye çalışırız. Hangi sebepten tutuyorlar acaba? Karın doyurmacasına mı, keyfine mi, stresten uzaklaşmasına mı diye düşünür dururuz. Nobel ödüllü yazarımız Orhan Pamuk’un İstanbul adlı eserindeki hüzün ve melankoli ile de; Ahmet Hamdi’nin tutkulu İstanbul aşkı ile de dolabiliyoruz. Kısaca muhteşem kent herkeste farklı duyguların depreşmesine sebebiyet veriyor. Yürüyüşümüz devam ediyor… Nereye gideceğimize siz de karar verebilirsiniz. Rehberiniz sizi üzmeyecektir. İstanbul turlarımızda görüşmek dileğiyle…

Baytatil